90% và đang tăng lên: Sự thống trị công nghệ năng lượng mặt trời của Trung Quốc

Cuộc đua năng lượng xanh đang đẩy các doanh nghiệp vào vòng xoáy phụ thuộc Trung Quốc.

Muốn tận dụng cơ hội chuyển đổi sang năng lượng sạch, đồng nghĩa với việc phải tăng cường mua sắm thiết bị từ quốc gia này. Điển hình như Huawei, đang thống lĩnh thị trường bộ biến tần – linh kiện thiết yếu trong mọi hệ thống năng lượng mặt trời.

Sự phụ thuộc này càng rõ nét hơn khi nhìn vào bức tranh toàn cảnh chuỗi cung ứng. Viện Nghiên cứu Công nghệ Công nghiệp Đài Loan (Trung Quốc) chỉ ra rằng, Trung Quốc đang chiếm giữ hơn 90% thị phần ở tất cả các khâu, từ nguyên liệu đầu vào polysilicon đến thành phẩm là các mô-đun năng lượng mặt trời. Đây thực sự là một “chốt chặn” trên con đường xanh hóa toàn cầu.

Một giám đốc của Solarest, nhà cung cấp năng lượng tái tạo hàng đầu Malaysia, thừa nhận: “Trung Quốc đã hoàn toàn làm chủ công nghệ và chuỗi cung ứng năng lượng mặt trời. Họ mang đến giải pháp năng lượng xanh tốt nhất với mức giá đủ cạnh tranh để thay thế năng lượng hóa thạch.” Câu nói này phần nào cho thấy sức ảnh hưởng đáng gờm của Trung Quốc trong lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Lợi thế về chi phí đã biến Trung Quốc thành “cửa ải” không thể tránh khỏi

Trên con đường chuyển đổi sang năng lượng xanh của nhiều quốc gia, không chỉ riêng khu vực Đông Nam Á. Hơn thế nữa, Bắc Kinh còn khéo léo tận dụng công nghệ năng lượng mặt trời như một công cụ ngoại giao, lồng ghép vào Sáng kiến Vành đai và Con đường để mở rộng tầm ảnh hưởng lên hạ tầng năng lượng trọng yếu của các quốc gia như Malaysia, Lào, Thái Lan, Pakistan và Ả Rập Xê Út.

Được xem là nguồn năng lượng tái tạo dễ tiếp cận và triển khai nhất theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, năng lượng mặt trời đã thu hút tới 500 tỷ USD đầu tư chỉ riêng trong năm 2024, bỏ xa các nguồn năng lượng thay thế khác. Nikkei Asia cho biết, trong khi các dự án điện gió ngoài khơi có thể mất tới 8 năm hoặc hơn để hoàn thành, thì các nhà máy điện mặt trời chỉ cần chưa đầy 2 năm.

Áp lực chuyển đổi sang năng lượng tái tạo ngày càng gia tăng, đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổi châu Á, nơi đang hy vọng thu hút đầu tư từ các tập đoàn công nghệ toàn cầu. Những “gã khổng lồ” như Apple, Google và Microsoft đều đã cam kết sử dụng 100% năng lượng tái tạo thông qua sáng kiến RE100.

Sự bùng nổ này càng làm nổi bật vị thế thống trị của Trung Quốc. Dù những năm 2000, các công ty Nhật Bản và Đài Loan như Sharp, Motech và New Solar Power từng dẫn đầu ngành quang điện, nhưng họ đã nhanh chóng bị bỏ lại phía sau bởi tốc độ phát triển chóng mặt của Trung Quốc, được hỗ trợ bởi chính sách trợ cấp mạnh tay của Bắc Kinh cho các nhà sản xuất pin năng lượng mặt trời. Kết quả là sản lượng năng lượng mặt trời toàn cầu đã tăng gấp đôi.

Trung Quốc hiện là “thánh địa” của ngành công nghiệp năng lượng mặt trời

Nơi quy tụ hầu hết các tên tuổi hàng đầu thế giới như Longi Green Energy Technology, Tongwei, GCL, Jinko Solar và TCL Zhonghuan Renewable Energy Technology. Không chỉ vậy, cả ba nhà sản xuất biến tần lớn nhất toàn cầu – Huawei, Sungrow Power và Ginlong Technologies – cũng đều đến từ quốc gia này.

Doris Hsu, Chủ tịch Công ty sản xuất thiết bị năng lượng mặt trời Sino-American Silicon Products, nhận định: “Năng lực sản xuất của Trung Quốc trong một năm đủ để đáp ứng nhu cầu toàn cầu trong hai năm.” Bà cũng cho biết thêm: “Quy mô kinh tế và công nghệ khổng lồ mang lại cho Trung Quốc lợi thế cạnh tranh vượt trội về chi phí. Bỏ qua các rào cản thương mại, giải pháp của các nhà cung cấp Trung Quốc rõ ràng là hợp lý hơn cả.”

Mặc dù Mỹ và Ấn Độ đang nỗ lực chuyển dịch chuỗi cung ứng năng lượng mặt trời về nước, IEA dự báo Trung Quốc vẫn sẽ nắm giữ hơn 80% công suất sản xuất toàn cầu ở tất cả các phân khúc quang điện cho đến năm 2030. Cơ quan này ước tính chi phí sản xuất mô-đun tại Mỹ và Ấn Độ cao gấp 2-3 lần so với Trung Quốc và “khoảng cách này sẽ khó bị san lấp trong tương lai gần.”